Mercankosk

Cogu Turk ailesinin mercankosk ile ilgili anisi vardir. Kimine sokaktan gecen bir saticiyi hatirlatir, saksiya veya tenekeye diktigi mercankoskleri annelerimize satmaya calisan; kimine oyun oynanilan tozlu ve egzoz kokan sehir caddelerini, mahalle aralarini hatirlatir,  ferahlatici kokusu ile, yesili ile nerede oldugunuzu unutturan, elinizden o kokunun hic gitmemesini istersiniz. Bizi biz yapan anilarimizdir, bize kattiklari ile hicbir zaman hafizamizdan kazinmayacak hos anilar. Melankoliyi cagristirir mercankosk, o guzel rahiyasiyla yapilan caylari.

Cocuklugumda hasir nesir oldugum bu bitki turu ile mutfak kariyerim araciligiyla tekrar karsilasmam guzel bir suprizdi benim icin. Duygu yukledigim bitkiye artik daha degisik anlamlar katabilecektim. Bu blog  ve henuz basinda oldugum mutfak kariyerim sayesinde bu anlamlari kesfetmeye basladim. Ve tabiki bilgi paylasilinca guzel oldugu icin buraya yaziyorum.

Oncelikle birkac bilgi vermek istiyorum asagida karsilasacaklariniz ile ilgili... Ilk olarak biraz etimolojisinden bahsedecegim, sonrasinda biraz tarih kokacak ortalik, mercankoskun eski cagda yasayan insanlar icin ne ifade ettigine deginecegim, akabininde akrabalarindan ve iceriginden bahsedip gunumuzde yemek icin ne ifade ettigine ve kullanim alanlarina degindikten sonra basbas deyip yazimi sonlandiracagim(cumle uzun oldu kusura bakmayin).

Mercankosk kelimesinin etimolojik kokeni merzengus tur  ve farscadan gelmektedir. Halk arasinda mercankoske farekulagi denmesinin yegane sebebi budur; cunku merzangusun turkce anlami farekulagidir. Latince adı Origanum majorana dir. Cins ismi olarak Origanum, tur ismi olarak da Majoran literature gecmistir. Mercankosk Latince, Yunanca, Almanca ve Ingilizce'de  bizim okudugumuz agiza yakin olarak marjoranum, matsurana, marjoram gibi adlar verilerek kullanilmistir. Ticari ismi majorandir. Deneyim ile sabitlenmistir mercankosk nereden bulabilirim dediginizde saticilar bosbos yuzunuze bakiyor. Benim yasadigim deneyimi yasamayin diye soyluyorum stantlar arasinda gezerken gorup ahanda mercankosk deyip aldigim paketin uzerinde majoran yaziyordu.

Simdi bu bitki oyle bir bitkiymis ki yaydigi guzel kokunun yaninda eski yunanlilar icin refahi simgeliyormus. Yeni evli genc ciftlerin basina seromoni esnasinda tac olarak giydiriliyormus. Eger olen kisinin mezarinda cikar ise o insanin mezarinda rahat yattigi ongoruluyormus. Soyle de bir rivayet vardir ki bu guzelim bitkiyi Afrodit okyanus dibinden dag eteklerine getirmismis. Yine etimolojik olacak ama soylemeden gecemeyecegim. Asagida da deginecegim uzere bu ecnebi arkadaslar oregano ile marjoram i bi turlu klasifiye edememisler ve hep ayni bitki zannetmisler. Simdi Yunanli arkadaslar bu bitkiye origanon diyorlar, Oros dag demek, ganos ise aydinlik demek. Topla bunlari ne yapar : dag aydinligi. 

Simdi kimi yabanci kaynakli kitaplar oregano ile marjoran i farkli kategorilendiriyorlar ki bunlar daha yeni basim tarihi olan kitaplar. Bu meseleye diger acidan yaklasan kitaplar ise oregano basligi altinda toparliyorlar olani biteni. Kimisi marjoran i oregano nun icine atiyor, kimisi oregano marjoran in daha acimtragi diyor.Uzlastiklari tek nokta ise su; ikisi de nane familyasindan geliyor. Tabi burada hemen araya girip yukarida bahsettigim konulara  yani marjoran mi oreganodan cikmis, yoksa oregano mu marjoran dan cikmis sorunsalina gunumuz buyuk dusunurlerinden birisinin fotografi ile cevap veriyorum.

Gelgelim bu meretin tadi lavanta ve biberiye ile cok iyi uyum sagliyormus cunku iceriginde biberimsi bi rahiya mevcutmus. Vallahi kitaplarin yalancisiyim. Gerci su da gercektir ki mercankosk yemek yapiminda en sonlarda eklenen bir malzemedir. Cunku yemek yapiminin baslarinda eklendigi zaman yemege  istenmeyen bir acilik katmaktadir. Bunun yaninda mercankosk bircok bitki blendinin baslica malzemesidir. Pizza soslarina tat katmak icin kullanilir. Yine farkli bir kitabin demesine gore Akdeniz usulu yemeklerle de cok iyi anlastigi soylenir, ornegin Ratatouille, casserole(guvec yemekleri) ve domates sosu(tabi son anda eklenmesi oneriliyor tadini kaybetmemesi icin). En cok yakisani kuzu etidir kanimca. Mehmet Gurs MSA oditoryumunda gerceklestirdigi bir sunumda yaptigi kuzu yemeginin suslemesinde bu zati muhteremi kullanmistir. Tabiki bu yemegin recetesi ben de mevcuttur ve tabiki kimse ile paylasmayacagimdir. Siz de verin o kadar parayi gidin oyle ogrenin. (Saka bir yana Mehmet Beye olan saygimdan oturu ondan izin almadan receteyi paylasamam.)

Son olarak su linki paylasiyorum sizinle: link

Eeeee bugunluk bu kadar.

Basbas.

---------------------------------------------------------------------
Kaynakca

.Cooking Ingredients  by Christine Ingram
.Cupboard Love - A Dictionary of Culinary Curiosity by Mark Morton
.Substituting Ingredients - The A to Z Kitchen Reference
.Complete Idiots Guide to Spices and Herbs